Szpalery to eleganckie, jednorzędowe nasadzenia drzew lub krzewów, które z czasem tworzą zwartą zieloną ścianę. Wybór odpowiednich drzew do szpaleru jest kluczowy – nie każdy gatunek sprawdzi się w tej formie. Idealny szpaler powinien nie tylko pięknie wyglądać, ale także pełnić funkcje praktyczne w ogrodzie. W tym artykule dowiesz się, jakie drzewa najlepiej sprawdzą się w szpalerze oraz jak je pielęgnować, by cieszyły oko przez lata.
Czym właściwie jest szpaler i jakie pełni funkcje?
Szpaler ogrodowy to jednorzędowe nasadzenie drzew lub krzewów, które przy odpowiednim cięciu z czasem tworzą zwartą, mniej lub bardziej regularną ścianę [2]. Ta forma nasadzeń znana jest od wieków i nadal cieszy się popularnością w nowoczesnych ogrodach.
Szpalery w ogrodzie pełnią wiele przydatnych funkcji. Przede wszystkim stanowią efektowną dekorację, która nadaje przestrzeni strukturę i charakter. Ale to nie wszystko – szpalery skutecznie chronią ogród przed uciążliwym wiatrem, kurzem oraz hałasem. W cieplejszych regionach mogą także zapewniać cień, chroniąc przed nadmiernym nasłonecznieniem [1].
Co ciekawe, szpalery doskonale sprawdzają się jako element zwiększający prywatność. Można je wykorzystać do oddzielenia różnych części ogrodu lub stworzenia intymnych zakątków. Gdy chcemy oddzielić część rekreacyjną od użytkowej lub stworzyć bardziej kameralną przestrzeń, szpaler z odpowiednio dobranych drzew będzie idealnym rozwiązaniem [1].
Najlepsze gatunki drzew do szpalerów – na co zwrócić uwagę?
Wybierając drzewa na szpaler, należy kierować się kilkoma istotnymi kryteriami. Przede wszystkim rośliny muszą dobrze znosić regularne cięcie i formowanie. Nie wszystkie gatunki drzew reagują pozytywnie na takie zabiegi. Kluczowa jest też zdolność do tworzenia zwartych koron [1][4].
Wśród najpopularniejszych gatunków drzew liściastych wykorzystywanych do tworzenia szpalerów wymienić można:
– Lipa drobnolistna – klasyczny wybór do formowanych szpalerów
– Grab pospolity – ceniony za gęste ulistnienie i łatwość formowania
– Buk zwyczajny – charakteryzujący się szybkim wzrostem (30-60 cm rocznie) [3]
– Kasztanowiec – efektowny, z charakterystycznymi kwiatami
– Platan klonolistny – o dekoracyjnej korze i liściach [4]
Warto również rozważyć drzewa owocowe, takie jak jabłonie czy grusze, które są szczególnie polecane w cieplejszych rejonach [1][2]. Łączą one funkcję dekoracyjną z użytkową – oprócz pięknego wyglądu dostarczają również smacznych owoców.
Przy wyborze gatunku należy także uwzględnić warunki klimatyczne panujące w naszym ogrodzie oraz charakter i styl całej przestrzeni. Inne rośliny sprawdzą się w ogrodzie formalnym, a inne w bardziej naturalnym, swobodnym założeniu.
Planowanie i sadzenie szpaleru – krok po kroku
Stworzenie efektownego szpaleru wymaga dobrego planu i przemyślanego wykonania. Pierwszym krokiem jest określenie, gdzie dokładnie ma przebiegać linia nasadzeń. Warto rozważyć nasłonecznienie, kierunek wiatrów oraz ogólną kompozycję ogrodu.
Kolejnym krokiem jest wybór odpowiednich gatunków drzew. Oprócz wspomnianych wcześniej kryteriów, należy wziąć pod uwagę także docelową wysokość roślin oraz tempo ich wzrostu. Buk zwyczajny ma na przykład szybki wzrost, osiągając 30-60 cm przyrostu rocznie [3], co oznacza, że stosunkowo szybko utworzy gęstą ścianę zieleni.
Podczas sadzenia szczególną uwagę należy zwrócić na rozstawę drzew. Zbyt gęste nasadzenia mogą prowadzić do konkurencji między roślinami, a zbyt rzadkie – do luk w szpalerze. Optymalna odległość zależy od gatunku, ale zwykle wynosi od 1 do 3 metrów [1][4].
Proces tworzenia szpalerów wymaga cierpliwości i systematycznej pielęgnacji. Obejmuje nie tylko wybór odpowiednich roślin i właściwą rozstawę nasadzeń, ale także regularne przycinanie, które kształtuje i zagęszcza korony drzew [1][4].
Pielęgnacja szpalerów – klucz do sukcesu
Nawet najlepiej zaplanowany szpaler wymaga regularnej pielęgnacji, aby zachował swój atrakcyjny wygląd. Regularne przycinanie to podstawa – pozwala utrzymać pożądaną formę i gęstość nasadzeń [4].
Cięcie formujące najlepiej wykonywać wczesną wiosną lub późnym latem. W przypadku młodych nasadzeń skupiamy się na nadaniu podstawowego kształtu, a w kolejnych latach – na jego utrzymaniu i zagęszczaniu korony. Częstotliwość cięcia zależy od tempa wzrostu danego gatunku oraz oczekiwanego efektu końcowego.
Oprócz przycinania, ważne jest również nawożenie i podlewanie, szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu. Drzewa w szpalerze, ze względu na ograniczoną przestrzeń i regularne cięcie, mogą potrzebować dodatkowego wsparcia w postaci składników odżywczych.
Warto pamiętać, że szpalery z drzew liściastych różnią się w pielęgnacji od tych utworzonych z drzew iglastych czy zimozielonych. Te pierwsze zwykle wymagają intensywniejszego cięcia, ale oferują ciekawe efekty sezonowe – od wiosennych kwiatów, przez letnie ulistnienie, po jesienne przebarwienia [3].
Szpalery a inne formy zielonych nasadzeń w ogrodzie
Szpalery należy odróżnić od innych form nasadzeń liniowych, takich jak żywopłoty czy tunele z roślin. Wszystkie one tworzą tzw. „zieloną architekturę” ogrodu, ale każda ma swoją specyfikę [3].
Podczas gdy żywopłoty są często wielorzędowe i mają zazwyczaj formę prostokątnej ściany, szpalery to jednorzędowe nasadzenia, które mogą przyjmować bardziej zróżnicowane kształty. Tunele z kolei tworzą przestrzeń, przez którą można przejść, co daje zupełnie inny efekt przestrzenny.
Szpalery można z powodzeniem łączyć z innymi elementami ogrodu. Dobrze komponują się zarówno z formalnymi parteriami kwiatowymi, jak i swobodnymi nasadzeniami bylin czy traw ozdobnych. W większych ogrodach mogą służyć jako element dzielący przestrzeń na „pokoje ogrodowe”, każdy o innym charakterze i przeznaczeniu.
Szpalery z drzew owocowych – połączenie piękna i praktyczności
Osobną, wartą uwagi kategorią są szpalery z drzew owocowych. Jabłonie, grusze czy śliwy w formie szpalerowej to nie tylko ozdoba ogrodu, ale również źródło smacznych, własnoręcznie wyhodowanych owoców [1][2].
Drzewa owocowe w szpalerze wymagają nieco innego podejścia do cięcia niż drzewa ozdobne. Oprócz utrzymania pożądanej formy, cięcie ma tu również na celu stymulowanie owocowania i zapewnienie dostępu światła do wszystkich części korony.
W przypadku drzew owocowych szczególnie ważny jest dobór odmian. Najlepiej sprawdzają się te o słabszym wzroście lub szczepione na karłowych podkładkach. Dzięki temu łatwiej utrzymać je w ryzach i uformować zgodnie z założeniami.
Szpalery w różnych stylach ogrodowych
Szpalery mogą być elementem różnych stylów ogrodowych, choć najczęściej kojarzone są z ogrodami formalnymi, klasycznymi czy barokowymi. W tych stylach szpalery z drzew liściastych o regularnej formie stanowią podstawowy element kompozycji [3].
W ogrodach nowoczesnych szpalery mogą przyjmować bardziej swobodne formy, z mniej intensywnym cięciem, pozwalającym na zachowanie naturalnego pokroju roślin. Ciekawym rozwiązaniem jest łączenie różnych gatunków w jednym szpalerze, co daje efekt zmienności i dynamiki.
Warto również wspomnieć o możliwości tworzenia szpalerów mieszanych, gdzie drzewa przeplatają się z wysokimi krzewami lub nawet bylinami. Takie kompozycje są charakterystyczne dla ogrodów naturalistycznych czy inspirowanych dziką przyrodą.
Niezależnie od wybranego stylu, szpalery ogrodowe z drzew stanowią element, który nadaje przestrzeni strukturę i charakter, jednocześnie pełniąc praktyczne funkcje, takie jak ochrona przed wiatrem czy zwiększenie prywatności.
Podsumowanie – jak wybrać idealne drzewa na szpaler?
Wybierając drzewa do szpaleru, należy kierować się kilkoma podstawowymi kryteriami. Przede wszystkim, rośliny powinny dobrze znosić cięcie i formowanie oraz mieć zdolność do tworzenia zwartych koron [1][4].
Wśród sprawdzonych gatunków warto rozważyć lipę, grab pospolity, buk zwyczajny oraz drzewa owocowe, takie jak jabłonie czy grusze [1][4]. Każdy z tych gatunków ma swoje specyficzne wymagania i zalety, które warto dopasować do warunków panujących w naszym ogrodzie oraz do oczekiwanego efektu końcowego.
Pamiętajmy, że stworzenie pięknego szpaleru to proces wymagający cierpliwości i systematycznej pielęgnacji. Regularne przycinanie, nawożenie i podlewanie to niezbędne zabiegi, które pozwolą utrzymać nasadzenia w dobrej kondycji i pożądanej formie [4].
Dobrze zaplanowany i utrzymany szpaler będzie przez lata stanowił ozdobę ogrodu, jednocześnie pełniąc praktyczne funkcje, takie jak ochrona przed wiatrem, kurzem czy hałasem oraz zwiększanie prywatności przestrzeni ogrodowej [1].
Źródła:
[1] https://argonaut.edu.pl/ogr%C3%B3d/szpalery-w-ogrodach-jak-tworzyc-i-pielegnowac-zielone-sciany
[2] https://zielonyogrodek.pl/ogrod/zakladanie-ogrodu/13344-rosliny-na-szpalery-lista-gatunkow
[3] https://www.ogrodowisko.pl/artykuly/243-lisciaste-zywoploty-szpalery-i-tunele
[4] https://muratordom.pl/ogrod/aranzacja-ogrodu/szpalery-ogrodowe-z-drzew-i-krzewow-co-posadzic-w-szpalerze-jak-zrobic-szpaler-aa-9Cyt-Mr2V-XsyN.html
[5] https://szkolkarstwo.pl/szkolkarstwo/drzewa-i-krzewy/szpalery-z-drzew-a-la-carte/
Markowe-Okna.pl to profesjonalny portal tematyczny, który łączy ekspertów z branży stolarki okiennej, projektowania wnętrz i budownictwa. Nasi specjaliści dzielą się wiedzą w pięciu kluczowych obszarach: okna i drzwi, budowa i remont, wnętrza, ogród oraz praktyczne porady. Stawiamy na jakość i merytorykę przekazywanych treści, wspierając czytelników w tworzeniu funkcjonalnych i estetycznych przestrzeni mieszkalnych.