Prawidłowo wykonane uszczelnienie okna to mniejsze straty ciepła, skuteczna bariera dla wilgoci oraz ochrona przed hałasem z zewnątrz. Uszczelnienie miejsca styku ościeżnicy okna ze ścianą domu wykonywane jest przy użyciu różnych materiałów izolacyjnych: pianek rozprężnych, folii paroizolacyjnych i paroszczelnych, silikonu czy foliowych taśm. Czym charakteryzują się najczęściej stosowane do uszczelniania okien materiały izolacyjne i jak ich używać? 

Uszczelnienie okna w ramach tak zwanego ciepłego montażu, który obecnie – ze względu na budowlane wymogi energooszczędności – jest standardem, oznacza wykonanie izolacji wielowarstwowej. Zazwyczaj stosuje się w tym celu piankę poliuretanową, a miejsce styku izolowane jest dodatkowo taśmą paroprzepuszczalną i paroszczelną.

Pianka poliuretanowa do uszczelnienia okna

To uniwersalny uszczelniacz do okien drewnianych, metalowych lub modeli z tworzyw sztucznych (PVC). Pianka jest materiałem uszczelniającym stanowiącym uzupełnienie dla kotew i dybli mocujących ościeżnicę do ściany. Wygodna aplikacja za pomocą długiej rurki z tworzywa umożliwia skierowanie pianki we wszystkie szczeliny pomiędzy ościeżnicą a ścianą. Niektóre rodzaje pianek nakładane są przy pomocy specjalnego pistoletu. Rozprężając się, pianka zwiększa dwu- lub trzykrotnie swoją objętość, wypełniając szczelnie całą przestrzeń. Minimalna szerokość spoiny wypełnionej taką pianką to 6 mm, maksymalna – 40 mm. Po wyschnięciu łatwo poddaje się tynkowaniu, malowaniu i obróbce mechanicznej (przycinaniu). Nie jest ona niestety odporna na działanie promieniowania UV, więc nie należy jej pozostawiać bez osłony zbyt długo. Do wyboru są dwa rodzaje pianek – jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe.

Jednoskładnikowe pianki poliuretanowe do uszczelniania okien

Są to pianki utwardzane dzięki wilgoci znajdującej się w powietrzu, dlatego ich nakładanie powinno odbywać się przy wilgotności minimum 35% i temperaturze powyżej 0°C. Niektóre rodzaje pianek jednoskładnikowych zawierających specjalne dodatki można stosować w niższych temperaturach. Przed użyciem zawartość opakowania należy starannie wymieszać (wstrząsając pojemnikiem). Szczelinę wypełnia się pianką do połowy. Twardnieje ona w czasie kilkudziesięciu minut. Łatwo poddaje się obróbce mechanicznej (jej nadmiar w już uszczelnionym oknie można po prostu przyciąć nożem). 

Dwuskładnikowe pianki poliuretanowe do uszczelniania okien

Te pianki utwardzane są chemicznie. Wiążą szybciej niż pianki jednoskładnikowe, tworząc bardziej odporną i elastyczną spoinę. Niektóre rodzaje mają ograniczoną rozprężność, zwiększając swoją objętość po nałożeniu jedynie o połowę w stosunku do pianek tradycyjnych. Umożliwia to bardziej precyzyjne uszczelnienie okna. 

Folie i taśmy do uszczelniania okien

Taśmy i różnego rodzaju folie do uszczelniania okna to specjalistyczne uszczelniacze dostępne zazwyczaj u producenta stolarki okiennej i drzwiowej. Poszczególne produkty mogą się różnić między sobą właściwościami, powinny być więc stosowane zgodnie ze wskazówkami producenta danej taśmy lub folii. 

Folie do uszczelniania okien

• Folia paroszczelna – folia w rolkach o szerokości około 20 cm, kryta jednostronnie warstwą aluminiową, co zapobiega przenikaniu wilgoci. Mocowana jest do okna przed montażem lub do ściany już po zamontowaniu okna. Folia ta nie nadaje się do malowania czy tynkowania. Uszczelnienie okna maskowane jest w tym przypadku najczęściej przy użyciu listwy w kolorze ramy okiennej. 
• Folia paroprzepuszczalna – podobnie jak folia paroszczelna dostępna w rolkach o szerokości około 20 cm. Służy do zewnętrznej izolacji styku ościeżnicy okna i ściany budynku. Umożliwia swobodną cyrkulację pary wodnej, zapobiegając zawilgoceniu ściany. 

Taśmy do uszczelniania okien

• Taśma z pianki poliuretanowej – samoprzylepna, impregnowana taśma, która rozpręża się w ciągu kilku minut po umieszczeniu jej w szczelinie pomiędzy ościeżnicą a ścianą. Naklejana jest na ramę w trakcie montażu lub przed nim. Tworzy elastyczną i paroprzepuszczalną spoinę. Impregnat znajdujący się w taśmie dodatkowo zabezpiecza połączenie przed wilgocią i działaniem promieni UV. 
• Taśma butylokauczukowa – mocowana od wewnątrz do ościeżnicy oraz do ściany. Zapewnia paraizolację. Naklejoną taśmę można malować, tynkować lub wykończyć w inny sposób. 

Silikon uszczelniający okna

Neutralne, paroszczelne silikony używane są do izolacji wewnętrznych spoin oraz miejsc styku ramy okiennej i ściany. Aplikowane są ze specjalnego kartusza umieszczonego w wyciskarce. Grubość spoiny regulowana jest miejscem odcięcia końcówki kartusza. Minimalna szerokość to 3 mm, maksymalna – 30 mm. Stosunek szerokości do głębokości spoiny powinien wynosić 2:1. W przypadku spoinowania głębszych szczelin (powyżej 12 mm) należy przed aplikacją silikonu umieścić w nich poliuretanowy sznur dylatacyjny. 

Pozostałe materiały do uszczelniania okien

• Akrylowy uszczelniacz do okien – ma zastosowanie podobne do silikonu, tworzy jednak spoinę o mniejszej elastyczności. Jego zaletą jest szybki czas utwardzania i możliwość malowania spoiny. 
• Okienny uszczelniacz butylenowy – jest dobrym wyborem do miejsc, które „pracują”. Wahania szerokości szczeliny nie powinny przekraczać 7%. Nakładany jest podobnie jak silikon, w odróżnieniu od niego jednak uszczelniacz butylenowy można malować. 
• W celu poprawienia komfortu akustycznego we wnętrzu i dodatkowego uszczelnienia okien stosuje się również specjalne podkładki wygłuszające wykonane z dźwiękochłonnej tektury filcowej. Umieszcza się je pod parapetami zewnętrznymi.

Współczynnik Uw i szczelność konstrukcji – parametry stojące na straży ciepłych okien

Współczynnik przenikania ciepła (Uw) – określa, jak dużo ciepła przenika przez całe okno, włącznie z ramą i okuciami. Im niższa jest wartość Uw, tym lepsza izolacja termiczna okna, czyli mniejsze straty ciepła. Parametr ten wyraża się w W/(m²K), co oznacza ilość energii przenikającej przez metr kwadratowy okna przy różnicy temperatur wewnątrz i na zewnątrz równej jednemu kelwinowi. O wartości współczynnika przenikania ciepła dla całego okna decydują współczynnik przenikania ciepła dla szyby (Ug) oraz współczynnik przenikania ciepła dla profilu okiennego (Uf).

Od stycznia 2021 obowiązujący wcześniej w prawie budowlanym maksymalny dopuszczalny współczynnik Uw dla okien elewacyjnych został obniżony do poziomu 0,9 W(m²/K). Warunek ten dotyczy okien zamontowanych w pomieszczeniach o minimalnej temperaturze 16°C. W przypadku pomieszczeń o niższej temperaturze (jak piwnice, garaże, poddasza nieużytkowe) Uw może być nieco wyższe – do 1,4 W(m²/K).

Wartości współczynnika Uw mogą się różnić w zależności od producenta, modelu okna i poszczególnych składowych konstrukcji (profile okienne, pakiety szybowe, ramki dystansowe oddzielające szyby, uszczelnienia…). Współczynnik przenikania ciepła jest jednym z najważniejszych aspektów branych pod uwagę przy zakupie okien, tymczasem badania pokazują, że ma on mniejszy wpływ na energooszczędność całego okna, niż zadbanie o odpowiednią szczelność okien. Obniżenie Uw o 0,1 pozwala zaoszczędzić w przypadku okna o wymiarach 1000 mm x 1000 mm około 8,6 kWh energii. Uwzględniając średnią cenę 1 kWh w I kwartale 2023 (czyli 1 zł), łatwo obliczyć, że oszczędności wynikające ze zmniejszenia Uw wynoszą nieco ponad 8 zł. 

Szczelność okien – parametr ujęty w normie europejskiej PN-EN 12207:2001 „Okna i drzwi – Przepuszczalność powietrza – Klasyfikacja”. Określa on wymagania dotyczące przepuszczalności powietrza przez okna i drzwi oraz klasyfikuje je na podstawie wyników badań laboratoryjnych (całkowity przepływ powietrza przez okno lub drzwi balkonowe przy ciśnieniu 100 Pa). Norma wyszczególnia cztery klasy szczelności okien. Im wyższa jest klasa, tym okno jest szczelniejsze. 

• klasa 4: Q100 ≤ 3 m³/hx1m²
• klasa 3: 3 ≤ Q100 ≤ 9 m³/hx1m²
• klasa 2: 9 ≤ Q100 ≤ 27 m³/hx1m²
• klasa 1: 27 ≤ Q100 ≤ 50 m³/hx1m²
• klasa 0: powyżej 50 m³/hx1m² (parametru nie bada się w tej klasie okien)

Szczelność okna można określać w różnych miejscach – na przykład na linii styku skrzydeł z ramą ościeżnicy okna. W tym przypadku jest to współczynnik Q100_L określający wielkość strumienia powietrza przenikającego przez 1 mb linii stykowej w ciągu 1 godziny przy ciśnieniu powietrza 100 Pa (wiatr wiejący z prędkością mniej więcej 42 km/h). Najłatwiej jednak przy określaniu szczelności okien posługiwać się parametrem Q100_A określającym przepuszczalność powietrza i szczelność całkowitej powierzchni okna. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury dotyczące warunków technicznych budynków i ich usytuowania określają, że okna powinny znaleźć się w 4 lub 3 klasie przepuszczalności (w zależności od ich przeznaczenia). To oznacza spełnienie przez nie następujących warunków:

• klasa 4 – przepuszczalność powietrza wynosi 0 m³/hx1m² ≤ Q100A ≤ 3 m³/hx1m²
• klasa 3 – przepuszczalność powietrza wynosi 3 m³/hx1m² ≤ Q100A ≤ 9 m³/hx1m²

Jeśli przyjąć parametry wyjątkowo szczelnego okna (a w praktyce uzyskanie takich wartości jest rzadkością), które przepuszcza 0,5 m³ powietrza na hxm² (co oznacza 4 klasę szczelności), przy założeniu, że jest to jedyna nieszczelność, okazuje się, że do ogrzania powietrza przenikającego do wnętrza potrzeba prawie dwukrotnie więcej energii, niż wynoszą ewentualne oszczędności wynikające z ograniczenia strat ciepła (poprzez współczynnik Uw). Biorąc pod uwagę sezon grzewczy trwający od września do połowy kwietnia (czas objęty badaniem), z uwzględnieniem temperatur panujących na zewnątrz (badania prowadzone we Wrocławiu) i wewnętrznej temperatury utrzymywanej na poziomie 21°C, końcowa ilość energii potrzebna do ogrzania powietrza wciskającego się do wnętrza przez wyjątkowo szczelne okno wynosi ponad 14 kWh. 

W przypadku zakupu okien o niskim współczynniku przenikania ciepła i wysokiej klasie przepuszczalności, uzyskuje się określone oszczędności (niewielkie straty ciepła, mniejsze nakłady na ogrzewanie). Porównując obydwa parametry, można zauważyć, że bardziej znaczące zyski są w przypadku okien w lepszej klasie przepuszczalności niż o niższym współczynniku przenikania, choć końcowy efekt zależy również w dużym stopniu od prawidłowego montażu i dbałości o stan techniczny okien (okresowe regulacje montażu). 

Szczelność w przypadku okien to nie tylko wymierne korzyści w zakresie ogrzewania pomieszczenia (ze względu na mniejsze straty ciepła), ale także unikanie ryzyka rozwoju pleśni czy grzybów na ścianach oraz większy komfort akustyczny wnętrza. Miejsce styku ramy okiennej (ościeżnicy) i ściany powinno być szczelne w 100%. Za prawidłową wentylację okna odpowiadają nawiewniki i otwory mikrowentylacyjne umieszczone fabrycznie w konstrukcji okna.